26 МАУСЫМ – ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ЕСІРТКІГЕ ҚАРСЫ КҮРЕС КҮНІ

Жанна ИМАНҚҰЛ,

«Жалын» журналының қызметкері, «Ақпарат саласының үздігі» иегері

26 маусым – «Халықаралық нашақорлыққа қарсы күрес күні» болып 1987 жылы Біріккен Ұлттар ұйымының шешімімен бекітілген. Сол уақытта да дабыл қақтырған кесепатпен күрес әлі де жалғасып, түбегейлі құтылу мүмкін болмай келеді. Қарсылық шаралары әлем бойынша жалғасын тауып келе жатыр.

Біздің елімізде де қарсылық шаралары жыл бойы тоқтамай, аталған мерзімге жақындаған сайын әртүрлі деңгейде кездесулер, іс-шаралар мен байқаулар, флеш-мобтар, видеоүндеулер ұйымдастырылуда. Қазақстан республикасының әрбір азаматы әсіресе жас толқын зиянды әдеттердің неге апарып соқтыратынын толық түсінуі үшін мұның барлығы ауадай қажет. Мектеп жасындағы жас жеткіншектер мен жастар арасында есірткіге қарсы иммунитет қалыптастыру, есірткісіз қоғам құру, денсаулықтың қадірін білу мақсатындағы ұйымдастырылатын әрбір шараның маңызы зор.

Нашақорлық бүкіл адамзат қоғамы бетпе-бет келіп отырған қасірет, адам баласын санасынан ажыратып, өзіне құл етіп қоятын індеттің өршуіне жол бермей, ел болашағы жастарға жан-жақты қолдау жасап, өмірдің мағыналы тұстарына бағыт-бағдар беруді үзбеу керек.

Осы ретте нашақорлыққа қарсы тұру, алдын-алу нашақорлыққа әдеттенгендерді емдеп-сауықтыру, зиян-зардаптарымен күресу үшін ата-аналардың сауаты болуы тиіс. Сондықтан ата-аналарға баланы есірткіден қалай қорғау керек, бала бойындағы қандай өзгерістерге назар аудару керек, мінез-құлық, психологиялық бұзылыстарды дер кезінде байқау, есірткі қолданатындар ортасына түсіп қалмау үшін, өзі қорғай алуы үшін не істеу керек сынды тақырыптарда семинар жұмысын жүргізу де барлық өңірде жүзеге асып жатыр.

«Әділетті мемлекет. Біртұтас ұлт. Берекелі қоғам» атты Қазақстан  халқына арнаған Жолдауында Президент «Синтетикалық есірткі тұтынатындардың көбеюі ұлт саулығына зор қауіп төндіруде.  Қазіргі ахуал өте күрделі, соңғы үш жылда тәркіленген «синтетиканың» көлемі  10 есе артқан. Уақыт өткен сайын мұндай есірткі арзан әрі қолжетімді бола бастады. Нашақорлар оны әлеуметтік желі мен түрлі мессенджер арқылы емін-еркін сатып алып  жатыр.  Есірткіні, тіпті, үйге әкеп беретіндер бар. Бұл – аса қауіпті әрі ауқымды әлеуметтік кесел.

Синтетикалық есірткіні өндіру-ге және таратуға қарсы күрес жалпыұлттық деңгейде жүргізілуге тиіс. Сондықтан, Нашақорлықпен және есірткі саудасымен күресудің кешенді жоспарын әзірлеу қажет» деп нашақорлықпен күрестің маңызы мен масштабын айқындаған болатын.

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың нашақорлыққа баса тоқталып, есірткі заттардың жас ұрпақ арасында көптеп таралуы ұлт болашағына зор қауіп екенін айтып, бұған қарсы қимылдар ұйымдастыруды талап етуі – Есірткісіз қоғам құруға жасалған маңызды бастама.

Есірткі дегеніміз не?

Есірткі – адамның санасын өзгертетін табиғи немесе жасанды текті заттар.

Ежелгі грек тіліндегі ναρκωτικός νάρκη «қозғала алмау, қатып қалу, паралич» дегеннен шыққан «салдандыратын, жансыздандыратын» деген мағынадан тараған. Бірқатар еуропа елдеріне бұл сөз латын тіліндегі narcoticum  сөзі арқылы «ессіздік», «санасыздық» деген ұғым боп енген. Осы атауға жинақталған барлық препараттар сезімдерді, көңіл-күйді және ойлауды өзгертетінін білдіреді. Оларды қайсысын болмасын тұтынған адам көңілді және босаңсуға немесе керісінше, қайғылы және депрессияға ұшырайды. Дәрілердің әсері ынталандырушы, ұйықтататын немесе галлюциногенді болуы мүмкін.

Неліктен есірткі қауіпті?

• Барлық есірткі түрлері өте тез әсер беретін у болғандықтан, физикалық және психикалық денсаулыққа өте зиянды.
• Есірткіге тәуелді болу өте оңай, адамның өзі қаласа да бас тарту өте қиын, көбінесе мүмкін емес!
• Есірткі қолдану түрлі инфекция, жыныстық жолмен берілетін аурулар, В және С вирустық гепатиттері, психикалық бұзылулар мен физикалық азаптардың дамуы, жарақат алу, сондай-ақ зорлық-зомбылық, ұрлық және әртүрлі әлеуметтік мәселелерді тудырады.

Сондықтан қандай кезде болмасын эксперимент, қызық үшін, жай көре саламын ғой т.б. түсініктермен есірткі қолдануға жол беруге болмайды!

Нашақорлар орта жаста да, кәрілікте де өмір сүрмейді. Олардың арасында өлім көрсеткіші өте жоғары. Оның себептері: есірткінің артық дозалануы, есірткі қолдану кезеңінде жазатайым оқиғалар мен жарақаттар, психоздар, суицид жайттары жиі орын алады.

Неліктен адамдар есірткіге әуестенеді?

Адамдар әртүрлі себептермен әртүрлі препараттарды пайдаланады. Бәлкім, біреу эксперимент ретінде немесе достарының соңынан еру немесе зерігуден күресу немесе өз уайымыңыздан бас тарту үшін заңсыз есірткіні қолдануы мүмкін. Болмаса көңіл-күйін көтеру үшін немесе  қызықты немесе сәнді деп ойлауы да мүмкін.

Есірткі әлеуметтік, мәдени ортаның бір бөлігі болғандықтан қолдануды жалғастыра береді. Кейбіреулер мұны барлық дерттен сауықтыратын теңдесі жоқ дәрі деп мақтауын асырады, еліктіреді.

Сөйтіп есірткі қолдану адамның өмірінің бір бөлігіне айналады. Көбіне мұның түпкі себебінде эмоционалдық, психологиялық немесе әлеуметтік проблемалар жатады. Кейбір препараттарды қолдану ата-ана, туған-туыстың бақылауы болмағанда, өзін есірткіні жеңе алмайтындай сезінгенде – толық тәуелді болу басталады.

Кейбір адамдар бір ғана есірткі түріне тәуелді болса, енді біреулер бірнеше есірткіні қатар пайдаланады. Ең қауіптісі де осы – түрлі есірткіні қатар пайдалану. Есірткі түрлерін араластыра қолданғанда олардың әсері мен жанама әсерлері бір-бірінен асып түсіп, ағзада түрлі асқынулар көбейеді. Мысалы, алкогольді ішімдіктер мен есірткіні бір мезгілде қолдану жүрек ырғағының бұзылуы, инфаркт және тіпті өлім қаупін күрт арттырады.

Есірткі тұтынушылардың жас мөлшері

Өте өкініштісі, есірткі тұтынушылардың 90 пайызы 15 пен 25 жас аралығындағы өрімдей жастар.

Оларды есірткіні алғаш рет көруіне түрткі болған мотивтер әртүрлі: қызығушылық, ішкі шиеленісті жеңілдету, олардың жетілгендігін дәлелдеуге тырысу, өзі ұнатып жүрген ортаға қабылдануға ұмтылу, шындыққа наразылық білдіру, тілек, «ренжіту», қиындықтардан құтылу, зерігу…

Темекі шегу, ішу, инъекция жасау – жоғарыда санамалап отырған тілектерді орындау жолында түкке тұрғысыз, қарапайым нәрсе сияқты болып көрінеді! Ал оларсыз көңіл көтеру үшін біраз күш салу керек. Бір минутта жасай салған әрекет түрлі қызықтарға бастайтындай, қызылды-жасылды әлем қол бұлғап тұрғандай елігіп-желігіп, ақыры онсыз да алып ұшып тұрған жастықтың буымен көз жұмып тәуекелге бара салады.

Шындығына келсек, бұл әрекет қараңғылықпен түпсіз тұңғиыққа батудың алғашқы қадамы болып, өмір бойғы өкінішке алып келеді. Мына жарық дүниеге келген соң жарқырап өмір сүру керек. Бір рет қана берілген өлшеулі ғұмырды қызықты, мәнді, мағыналы етудің қаншама толып жатқан жолдары бар! Арман, тілек, мақсат, уәделерді орындай алмайтындай бейшара күйге түспес үшін бос уақытты пайдалы нәрселерге арнау керек: спорт, музыка, би, өнер, қоғамдық жұмыстар т.б. толып жатыр.

Адам өзін дұрыс жолға бағыттау үшін көп нәрсе қажет емес, ең бастысы іштей өзін-өзі жетілдіру қажет:

— өмірдің әр сәтінен ләззат алып, әрқашан жақсы көңіл күйде болуға тырысу;

— қиындықтарды шешу жолын ойластыру;

— жақсылықты ғана есте сақтау;

— әр күнге нақты жоспар белгілеу;

— пайдалы және қажетті нәрселерге уақыт арнау;

— кез келген көңіл көтеру кештерін есірткісіз-ақ көңілді, жайдары жайлы болуды үйрену.

Есірткі қолданып жүрген адамды қалай анықтауға болады?

Нашақорлық – бір сәттік әлсіздік немесе тәуелді болу ғана емес, адамның өмірін құртып, өлімге әкелетін ауру. Нашақор адамды ажырату қиын өйткені — көптеген тәуелді адамдар қолдану фактісін мұқият жасырады. Бірақ кейбір белгілерге мұқият зер салу арқылы мәселені дер кезінде аныықтауға болады.

Нашақорлық – адам денсаулығына және әлеуметтік жағдайына, қиын салдарларға қарамастан заңсыз заттарды пайдаланатын тәуелділік.

Әдетте адам ағзасы орталық жүйке жүйесінде, мида арнайы «жайлылық аймақтарын» ынталандыратын ерекше заттар — табиғи қуаныш гормондары (эндорфиндер) шығарады және бұл бүкіл дененің тонусын және оның жұмысын сақтау үшін қажет.

Біздің тамақтануымыз, эмоцияларымыз, белсенді өмір салтымыз және физикалық жаттығуларымызбен біз осы ләззат гормондарын өндіруге үлес қосамыз.

Егер адам осы жайлылық аймақтарын жасанды түрде ынталандыратын химиялық қосылыстарды, дәрі-дәрмектерді қабылдауды бастаса, онда дене оларды өздігінен өндіру мүмкіндігін жоғалтады және нәтижесінде жасанды ынталандыру қажеттілігі бақыланбайтын болады. Дене оларға тез үйреніп, жаңа дозаларды көбірек талап етеді.

Есірткі – мидың жұмысына тікелей әсер ететін, қабылдаған адамның көңіл-күйін және мінез-құлқын табан астында өзгертетін табиғи немесе синтетикалық заттар.

Кейбір жағдайларда есірткілік препараттарды қолдану медициналық себептерге байланысты да боп жатады: олар әдеттегі дәрі-дәрмектер әсер етпеген кезде қатты ауырсынуды жеңілдету үшін тағайындалады. Бірақ мұндай заттарды дәрігердің тағайындаған рецебі болмаса сатуға заңмен тыйым салынады: олар физикалық және психикалық денсаулыққа қауіпті, ал оларды ұзақ уақыт пайдалану адамға да, айналасындағыларға да қауіп тудырады.

Есірткі қолдану адамның сырт-келбетіне қалай әсер етеді?

Есірткіге мас болу кезінен басқа уақытта адамның заңсыз заттарды қабылдайтынын анықтау қиын болуы мүмкін. Есірткіге тәуелділік жанама белгілермен көрінеді және олар бірте-бірте өзгеруі мүмкін. Мұның бәрі препараттың түріне, оны қолдану ұзақтығына және ағзаның өзіндік ерекшеліктеріне байланысты.

Есірткіге тәуелділікті көрсететін сыртқы белгілер:

• жақтың қарысып қалуы. Әдетте, психостимуляторларды қолдану кезінде бет бұлшықеттерінің өздігінен жиырылуы орын алады;
• бет терісінің тез уақыт аралығында қартая бастауы. Апиын және оның туындылары бет бұлшық еттерін босаңсытады, нәтижесінде олар тонусын жоғалтады, адам өзінің жасынан кәрі көрінеді;
• мұрыннан тоқтамай су ағу. Есірткі заттарды ингаляциялау мұрын шырышты қабығының қабынуына әкеледі;
• тері – құрғақ, қабыршақты немесе, үнемі терлеп тұратын тым майлы;
• сынғыш, қабыршақты тырнақтар;
• тістің шіруі, тіс жегі;
• тым бозарған немесе қызыл бет;
• көз қарашықтарының кішіреюі немесе кеңеюі;
• көз ағының қызарып, бұлыңғырланып тұруы;
• көк астының қалталанып, көгеріп тұруы;
• салмақтың күрт төмендеуі;
• бет терісіне безеу қаптау. Психостимуляторларды қолдану дене температурасының жоғарылауына және қатты терлеуге әкеледі, бұл процестен май бездері бітеліп, безеулер пайда болады;
• қол терінің жарылуы, қажалу, қанау, тыртық іздері. Бұл нашақорлардың тығылған жерінен нашаны іздеп, жерді қазып алатындарына байланысты болады;
• шынтақ, қол, шап аймағында, мойын, саусақтарда, кейде аяқтарда инъекция іздері.

Есірткі қолдану мінез-құлық пен өмір салтына қалай әсер етеді

Көбінесе есірткі қолдану адамның мінез-құлқын өзгертеді – ол тұйық болады, туыстарымен және достарымен мүмкіндігінше аз сөйлесуге тырысады, жұмысқа немесе хоббиге деген қызығушылығын жоғалтады.

Нашақорлықты көрсететін мінез-құлық белгілері:

— орынсыз мінез-құлық: депрессиялық көңіл-күй мен ашуланшақтық кенеттен еш себепсіз шектеусіз қуанышпен ауыстырылады;

— летаргия, ешнәрсеге зейін қоя алмау;

— тәртіпсіздік;

— оқуға бармау, жұмысқа келмеу;

— адам өзінің достары туралы туыстары мен достарына айтпайды, отбасы мүшелерін көргенде телефонмен сөйлесуді тез тоқтата алады, компьютерге немесе телефонға құпия сөздерді қояды, бөлмені кілтпен бекітеді;

• сөйлеуде «тұз», «мет», «дөңес», «крокодил», «хакстер», «үстінен өту» сияқты жаргон сөздердің пайда болуы;
• ұйқысыздық;
• бірнеше күн тамаққа тәбеті болмау немесе тамақты қомағайлықпен жеу;
• ауа райына қарамастан әрқашан жабық киім (ұзын жең, шалбар);
• үйден ақша, басқа да материалдық құндылықтардың жоғалуы.

Алғашқы кезеңдерде нашақорлықтың белгілерін тану қиын болуы мүмкін. Адам мас сияқты болып көрінуі мүмкін, бірақ алкогольдік сусындардың иісі жоқ. Бұл айналасындағы адамдарға басты ескерту болуы  керек. Сондай-ақ оттықтар, ысталған қасықтар, шағын пластик бөтелкелер, банкалар, бос дәрі пакеттері, бүктелген фольга, шприцтер мен инелер сияқты күдікті заттар табылуы мүмкін.

Тәуелділік дамыған сайын метаболизм бұзылып, миға әсер етеді, бұл мінез-құлыққа әсер етеді. Адам шамадан тыс ашушаң немесе тежелген, мазасыз, әбігерленетін, әр нәрседен үрейленетін, күдікшіл немесе агрессивті болады. Оның стилі мен достарының шеңбері өзгереді, жақын адамдарымен қарым-қатынаста көбірек жаңа мәселелер пайда болады. Жасөспірімдер ата-анасынан түсіндірместен үнемі ақша сұрай бастайды, сабақтан кешігіп, өтірік айтады.

Ата-аналар баласының психоактивті есірткіге тәуелділігіне күдіктенсе, алдымен тексеруден өткізуі керек. Егер бәрі расталса, сіз дереу наркологтан көмек сұрауыңыз керек. Емдеу неғұрлым тезірек басталса, зиянды заттардан толық құтылу мүмкіндігі соғұрлым жоғары болады

Синтетикалық есірткілер

Синтетикалық есірткілерде қатаң рецепт жоқ – кез келген пропорцияда кез келген нәрсені араластырады: жұмсақ галлюциногендерден бастап ауыр уларға дейін болады. Ерте ме, кеш пе, адам уланудан немесе артық дозаланудан өлуі мүмкін. Ми зақымдануының тікелей салдарынан психоорганикалық синдром өте тез пайда болады. Есірткі қолдана бастаған  адамға басында бәрі жақсы, бәрі әдеттегідей болып көрінеді. Бірақ бұл уақытта ағзада жасырын түрде өзгерістер болып жатады.

Уақыт өте бәрі айқындалады. Улы заттардың әртүрлі қоспасы адамның есірткіден өз бетімен бас тарта алмайтындығына әкеледі — әсерлері соншалықты әртүрлі, есірткіге қарсы күрес бұдан былай қарапайым ерік-жігерге бағынбайды. Сауатты сауықтыру дәрі-дәрмектері мен арнайы психологиялық бағдарламалардың көмегімен нақты медициналық араласуды қажет етеді.

Қазіргі кезде аса көп тарап жатқан синтетикалық есірткінің бірі. Тұз – марихуананың әсерін беретін (эйфория, галлюцинация), бірақ одан он есе күштірек синтетикалық есірткі.

Тұздар синтетикалық психостимуляторларға негізделген, мысалы, MDPV (метилендиоксипировалерон), мефедрон, метилон және т.б.

Тұздардың жаргон атаулары – «жылдамдық», «альфа», «кристалдар», «ванна тұздары», «микс», «мефф», «ұн», «нептун», «ысқырық» сияқты болып кете береді.

Тұзды ауызша немесе ысталған, ингаляция арқылы қабылдайды, бұлшықет ішіне және көктамыр ішіне енгізіледі. Тұтынғаннан кейін адам бірден эйфорияны сезіне бастайды. Сонымен қатар, бірден (бірінші немесе екінші дозадан) тәуелділік пайда болады, дозаны арттыруға құштарлық.

Тұзға тәуелділіктің негізгі белгілері:

— эйфория, ол дәрінің әсері жойылған кезде жойылады;

— қарашықтардың кеңеюі;

— сөйлеудегі қиындықтар;

— еріксіз бет әлпеті;

— тұрақты шөлдеу сезімі;

— жақтың қарысуы;

— ұйқысыздық (тұзға тәуелділер бірнеше күн бойы ұйықтамауы мүмкін);

• салмақтың күрт төмендеуі;
• айналасындағы адамдарға маза бермеу;
• менмендік, өзіне тым сенімді мінез-құлық.

Нашақорлықтың салдары

Тұрақты есірткі қолдану өмірдің барлық салаларына әсер етеді: денсаулық, мансап және қаржылық амбициялар және қарым-қатынастар зардап шегеді. Тәуелділік өте ауыр болуы мүмкін және қалпына келтіруді қиындатады.

— физикалық денсаулықтың бұзылуы (жүрек-тамыр, тыныс алу, бауыр, бүйрек, иммундық аурулар);

— психикалық проблемалар (депрессия, мазасыздық, психоз, паранойя, галлюцинация);

— жеке тұлғалық өзгерістер (мүдделердің, мақсаттардың, мотивацияның, өзін-өзі бағалаудың жоғалуы);

• инфекция қаупінің жоғарылауы (соның ішінде АИТВ (ВИЧ), В және С гепатиті);
• қамауға алу мен түрмеге қамауды қоса алғанда, заңмен байланысты мәселелер;
• жұмыссыздық, кедейлік, зорлық-зомбылық.

Есірткіге тәуелділік артық дозаланғанда, ішкі ағзалардың дисфункциясына, суицидке немесе жазатайым оқиға салдарынан адамның өлімімен аяқталады.

Нашақорларды емдеу ерекшеліктері

Тәуелділік көбінесе физика-психикалық бірлескен бұзылулармен бірге жүреді. Бұл бір-біріне әсер етіп, емдеу және нәтижелерді болжау процесін қиындатады. Тәуелділік деңгейін анықтау тиімді емдеу үшін маңызды. Алдымен диагностикалық құралдар арқылы скринингтік сынақтар жасалады.

Фармотерапия:

Ағзаның физикалық, психикалық бұзылыстарын қалыпқа түсіретін дәрілік препараттар мен терапияның комбинациясы жасалады. Антидепрессанттар мен көңіл-күй тұрақтандырғыштары психикалық бұзылуларды емдейді.

Психотерапия:

Емдеудің ең маңызды компоненті. Когнитивті мінез-құлық терапиясы, маза бермейтін бірсарынды ойлардан арылу және мінез-құлықты дұрыстауға бағытталған. Бұл ретте топтық психотерапия өте жақсы ықпал ететіні соңғы уақыттарда жиі айтылып жүр.

Үздіксіз күтім:

Ұзақ мерзімді күтім маңызды. Детоксикация емдеудің алғашқы қадамы болып табылады. Қарқынды амбулаториялық емнен соң, ұзақ мерзімді қалпына келтіру жүргізіледі. Нашаны қайта пайдаланып қоймау үшін алдын алу стратегиялары жасалады. Өмірлік дағдыларды үйрету: күйзелісті басқару, еңбек дағдыларын үйрету, тамақтану, серуендеу, бос уақыт өткізу жоспарлары, спортқа әуестену, хобби қызығын сезіну т.б.

Жеке емдеу жоспары:

Әр адамның ерекшеліктерін ескере отырып түзілген жеке жоспарлар жақсы нәтиже береді. Науқастың ерекше қажеттіліктерін ескеріп, психикалық бұзылыстарының себебіне үңілу, сол себептермен жұмыс жасау – оңалуға мүмкіндік сыйлайды.

Статистика және есірткіге

қарсы әрекет

Біріккен Ұлттар Ұйымының мәліметі бойынша Қазақстан әлемдегі есірткіге тәуелді елдердің ондығына енгізіліп отыр. Әлемнің 200 елінің ішінде 8 орында екенбіз. Өте қорқынышты дерек.

Қазақстанда 18 мыңнан астам адам нашақор ретінде есепте тұрғанымен, елдегі нашақорлардың нақты саны бұдан әлдеқайда көп, шамамен 200 мыңға жетуі мүмкін, деп болжанып отыр. Бұл болжамдар ҚР ІІМ Есірткі қылмысына қарсы күрес департаменті бойынша жасалған. Алдағы уақытта есірткі тұтынушыларды мәжбүрлі түрде есепке алу бойынша әрекеттер  жасалады. Денсаулық сақтау мекемелерінен ем алып жүрген  18 200 адамның 1,5 мыңы әйелдер, 66-сы кәмелетке толмағандар жасөспірім. Бұл статистикаға қарап отырып, болашағымыз қандай болмақ, алдағы уақытта мемлекет болып, ұлт болып қалыптасуымыз қандай болмақ, бұл індетпен қайткенде нәтижелі күресе аламыз деген сұрақтар туындайды. Осы арада еріктілердің топтасуымен игі істер атқарып жатқан «Есірткісіз болашақ» қорын атап өтуге болады. Қордың үндеулері мен жарияланымдарын оқып танысқан соң 2 мыңға жуық студент-жастар кесірлі індетпен күресуге қатысқысы келетіндерін айтып, өтініш білдірген.  Ұлт болашағы мен қоғам саулығы талқыға түскен сәтте бұл сұрақтар жаппай қолдауды қажет етеді. 2 мың адам 20 мыңға, 20 мың 200 мыңға жеткенде әркім өз қолынан келген әдіспен күрес жүргізгенде  деректер саны азаяры анық.

Қазір наша түрлерінің саудасы онлайн сатылымда. Ішкі істер министрлігі және «Есірткісіз болашақ» қорының мүшелері бірлесе отырып есірткі сату және жастарды тарту бойынша 3 мыңнан аса Telegram арнаны бұғаттаған.

Жоғары технологиялар дамыған заманда есірткі бизнесі де осылай киберкеңістікке өтіп алған. Телеграм-боттар мен басқа да интернет-ресурстар арқылы есірткі сату кең тараған. Әрбір жетінші есірткі қылмысы есірткіні интернет арқылы сатумен байланысты.

Әрине, Ішкі істер министрлігі есірткі саудасын жасайтын интернет-дүкендерге бірден тосқауыл қояды. Бірақ бұл мәселені түбегейлі шешпейді, өйткені жаңа сайттар тез арада пайда бола кетеді. Ал оларды анықтап, тауып, дәлелдеу ұзақ процесс. Ұйымдастырушылардың көбі шетелде болғандқтан жеке адамдарды ұстау тіптен қиын болып жатады.

Жасанды интеллект орнатылған Тексеру сайттары онлайн сауда жасайтын желілерді бірден бұғаттап, тығылып отырған ұйымдастырушылардың кім екенін  анықтауға көмектеседі.

Ағымдағы жылдың 27 мамырында Жетісу өңірінде есірткі қылмысымен күрес және нашақорлықтың алдын алу шаралары туралы өткен брифингтегі ДП басшысы Мадияр Омаровтың келтірген деректеріне тоқталсақ: «2024 жылдың басынан бері облыста есірткінің заңсыз айналымына қатысты 65 қылмыстық құқық бұзушылық тіркелді, оның ішінде 28 есірткі қылмысы, оның ішінде: 19 сату фактісі, 8 аса ірі көлемде сақтау, 1 үгіт-насихат және заңсыз әрекет. дәрі-дәрмектің жарнамасы, 35-тен астам есірткі қылмысы анықталды. Заңсыз айналымнан 34 келі әртүрлі есірткі түрлері тәркіленді. Синтетиканы заңсыз таратқан 12 «ломбард» ұсталды» деген болатын. Бұл бір ғана облыс көлеміндегі деректер. Басқа өңірлерде де өкінішке орай дәл осындай сандар статистикасы шыға келері анық. Сондықтан бұл індетпен күрес бір сәтке болсын тоқтамауы қажет. Есірткі жарнамасына, таралуына, елге келуіне, сатылымына, жастардың  тәуелділіктен шыға алмай, жұтылып, өмірлерін қор етіп, тіпті өлім құшуларына дейін апарып жатқан жайттардың барлығына – кез келген тәсілмен күресуіміз керек!

Нашақорлық тек біздің елімізді ғана емес, бүкіл әлемді жаулап алған індеттердің бірі. Күрес жүргізілмесе, әп-сәтте түгел жалмап алайын деп тұрған дертті ауыздықтауға, қоғамнан мүлде аластатуға үлес қосу – әрбір азаматтың борышы. Әр адам алдымен өз өміріне, айналасындағы жақындарының, достарының өміріне жауыпкершілікпен қарап,  нашақорлықтың соңы тек қасіретпен аяқталатынын түсініп әрі түсіндіре білуі керек. қандай қасіретке әкелетінін білуі тиіс. Бүгінде есірткінің кесірінен өмірін құртқан адамдарды көп кездестіруге болады. Есірткіні бір сәтке ғана қолданып көруді шешкендердің көпшілігі алдымен наша тұтқынына түсіп, кейін өз шешіміне өкінішпен күн кешуде. Сондықтан мемлекет болашағына қатысты бұл мәселеге күш біріктіре бірге  күрсеуге,  ат салысуға шақырған болар едік.