ХРУЩЕВПЕН КЕЗІККЕН МАЛШЫ

Ибраһим ҚОШҚАРИ

1945 жылы Қытай Халық Республикасы, Шыңжаң Ұйғыр Автономиялы районы Жеменей ауданында туған. 1966 жылы Шыңжаң университетінің филология факультетін бітірген. 1973-1980 жылдары Шыңжаң халық-радио станциясының қазақ редакциясында аудармашы, редактор, тілші болып жұмыс жасаған.
2004 жылы атажұрты Қазақстанға қоныс аударған. Қытай қазақтарына танымал жазушы, ғалым-профессор – Ф.Тейлор атындағы алтын медалдың иегері, «Көрші» журналы бас редакторының орынбасары, «Қазақтану» атты этнографиялық қоғамдық қордың төрағасы, «Достық көпірі» баспасының директоры.

Бұл әңгіме қытайдың Шыңжаң Ұйғыр Автономия-лы районына қарасты Мори ауданының Шоқпартас дейтін ауылында болған.
Мәдени революцияның қызу жүріп жатқан кезі еді. Күндерде бір күні Мақантай деген шалды жауапқа тартатын болды. Бригаданың шағын залының сабан төселген төр жағында шағын сахнасымақ бар. Екі халық әскері Мақантайды алып жиын залына кірді. Сол-ақ екен отырған жұрт: «кері төңкерісші, сатқын Мақантай мәселесі қаралсын» деп шу ете түсті. Мақантайды әкеліп тік тұрғызып қойғаннан кейін сахнада отырған бригадир: «Сөйле, Мақантай! Хрущевпен қалай кезіккеніңді айт! Оның саған берген нұсқауларының бірін қалдырмай түгел тізіп шық!» – деді. Сол-ақ екен залдың әр тұсынан әдейі дайындап қойған адамдар сұрау қоя бастады.
– Сен Хрущевпен қашан кезіктің?
– 1966 жылы тамызда кезіктім.
– Ол саған не деп нұсқау берді?
– «Коммунистік партияны, үкіметті құлатыңдар» деді.
– Сен бір кедей малшысың. Партияның қамқорлығында тәп-тәуір күн кешіп жатырсың. Сөйте тұра партияға қиянат қылмақсың ба? Партия мен үкіметті сен қалай құлатпақсың? Бұл жөнінде Хрущев не деп нұсқау берді? – деді бригадир.
Сол тұста басқа бір белсенді сұрау қоймақшы болып қол көтерді.
– Сен өзі Хрущевпен қай жерде кезіктің?
– Біздің қыстаудың шығыс жағындағы жазықта.
– Сен ол жүз шақырымнан асатын жерге қандай көлікпен бардың?
– Өздеріңіз білесіздер, біздің үйде қоңыр өгізден басқа күш-көлік жоқ қой?
– Хрущевпен кезігуге қоңыр өгізбен барған болдың ба?
– Басқа күш-көлік болмаса қайтейін.
– «Хрущевті көрдім, тығыншықтай семіз орыс екен» депсің ғой? Хрущевті көргенің рас па?

– Оның суретін газеттен көргенмін, соны айтқаным ғой.
Жұрт күбір-сыбырға басты. Біреулер мына шалды сөйлетіп отырған бригадирді ақымақ десті. Бірнеше актив Мақантайды төпелей жөнелді. Залдан шыққан жігіттер «осы шалды тыңдап отырған біз де ақымақ» десіп бара жатты.

51 жамбы

Мен Шыңжаң университетінің филология факультетін бітірген 1966 жылы мәдени революция басталып кетті. Кешікпей «қару күресі» деп аталған азаматтық соғысқа да араластық. Жатақханамның терезесінен қарап тұр едім, бір ұйғыр азамат етпетінен түсіп жығылып қалды. Жүгіріп шығып қасына барып қарасам таныс адам екен. Қалтасынан екі юаньдық қытай ақшасы шашылып қалды. Мен бұл адамды танитынмын. Оны сүйеп үйіне апардым. Әйелі мен шиеттей үш баласы тұр екен. Мен шашылып қалған ақшаны әйеліне бердім де «мынаны санап алыңыз» дедім де ақшаны санап болғанша қарап тұрдым. Сосын өзімнің аты-жөнімді, жатақханамның нөмірін айтып беріп кері қайттым.
Абләт Қасым деген бұл адам маған шынымен таныс еді. Бір күні жатақханамызда күкіртке үйеңкінің күлін және бір химиялық дәрі қосып мылтық дәрісін жасап жатқанбыз. Абләт Қасым жолшыбай жатақханамызға кіріп қалды. Ол мылтық дәрісін жасауды жақсы біледі екен. Жасалған дәрі түйіртпек болып шығу керек деп жасалу жолын бізге үйретті. Абләт Қасымды содан кейін көрмегенмін. Тағдыр бізді Абләт Қасым жығылып ақшасы төгіліп қалғанда жолықтырыпты.
Мен қонаққа еріп, жатақханадан шықтым да, «сонан бері қайда жүрдіңіз» деп сұрадым. Абләт Қасым «ол ұзақ әңгіме, көл жағасына барып отырып сөйлесейік» деді. Біз «Хұң Ху» деп аталатын студенттер жасаған жасанды көлдің жиегіне келіп отыра сала; ол әңгімесін бастай жөнелді.

«Сенімен кездескеннен көп ұзамай бізді – тіркеуде жоқ адамдарды қаладан қуып, Фу Каң ауданына орналастырды. Мен бір өндіріс бригадасында тұрдым. Күні бойы ауыр еңбек істейміз. Сол кезде мен тоған қазып жатқанмын. Бір күні жұмысымды бітіре алмай әбден кеш қалдым. Бір шақта кетпенім шақ етіп бір қатты нәрсеге тиді. Қарасам қыш көзе екен. Іші толған жамбы. Мен көзені күл-парша етіп шағып сынықтарын әр жерге көмдім де түн жастанып үйге қайттым. «Хотун, – дедім үйге кіре сала. Бізге құдай берді, енді баиитын болдық». «Қайдағы байлық», – деген әйеліме. қаптағы жамбыларымды көрсеттім. Бірге отырып санадық, 51 жамбы екен.
Ертеңінде мен таң сәріде тұрып Фукаң аудандық банкке бардым. Жамбыны қарап көріп, банктегілер «бағасы 105 юань» деді. Ертеңіне Мичуан аудандық банкке бардым. Олар да жамбының бағасы – «105 юань» – деді. «105 юань» деген білдей бір аудан әкімінің жалақысы ғой. 51 жамбы… Байыған деген осы емес пе? Үйге қайтып келіп, жағдайды қатыныма айттым. Қанша айтқанмен қуғындағы адамбыз ғой. Көп киім-кешек алмай, ақшаны көбірек бала-шағаның азық-түлігіне жұмсайық деп шештік. Қалған жамбыларды үйдің ішінен ор қазып көміп, екі жамбыны ғана алдып, базарға жөнелдім. Ойламаған жерден «Бірінші августь болат зауытына» баратын жолда бір құмарпаз досыма кезігіп қалдым. Досым менде ақша бар екенін біліп, «Бірінші июль тоқыма фабрикасындағы» басқа бір досымызға амандасып қайтайық» – деді. Досымызды таптық, ол күні досымыз құмардан ұтып қарқ болып отыр екен. Бізді арақ-шарап, мол тамақпен қонақ қылды. Мен үйге қайтып келіп, алған заттарымды әйеліме бердім. Бірақ, ойыма бір сайтан кірді. Құмарпаздығым қайта қозды. Ертеңіне бір шаруам бар деп, үйден шығарда көміп қойған жерден тағы екі жамбы алдым. Сонымен, қойшы әйтеуір әйелімен білдірмей, жамбыларды алып, құмарға сала бердім. Салған сайын ұтылып қала бердім. Сонымен 51 жамбы да таусылды. Бір күні көйлекшең жаман шапанымды иығыма салып, құр қол қайтып келдім. Болған істі әйеліме айттым. Көршіміз бригадир еді. Әйелім бригадирдың үйіне кіріп, жылап-сықтап болған жайтты түгел айтып берді.
Артынан білдік 51 жамбы бір дүңген шалдың баласына қалдырған мұрасы екен. Ол мұра тоған қазып жүргенде маған жолығыпты. Бригадир полицей шақырып мені тұтқындатты. Сонан, сот маған 6 жыл түрмеде отыру жазасын кесіп, соны орындап болып бірақ шықтым. Сұрастырсам, әйелім балаларыммен Үрімжі қаласына қайта көшіп келіпті.
Барар жер, басар тауы болмағасын қайтып үйге келдім. Келсем екі, төрт, алты жастардағы балаларым

едәуір ержетіп қалыпты. Есіктен кіріп: «Жамбысы да жоқ, ақшасы да жоқ Абләт тағы қайтып келді, кіруге рұқсат па?» – деп сұрадым. Әйелім үндемей есік ашты. Болған жайт осылай, бауырым, мені Құдай қаңғыртқан жоқ өзім қаңғырдым» – деп Абләт әңгімесін аяқтады.

CАРҚЫТ

Алматыдан шығып ауылға бара жатыр едім. Жолдың бұрылмайтын жерінен ереже бұзып бұрылып кеткенімді байқадым да, көлікті тоқтатып, жол сақшысын күттім. Шамамен 5 минут өткенде, бұрылыста тұрған сақшы асықпай басып алдыма келді де әскерше сәлем берді.
– Неғып тұрсыз?
– Ереже бұзғанымды біліп сіздің жазаңызды күтіп тұрғаным ғой.
– Жүре бермедіңіз бе, онсыз да жол бос қой.
– Бұрынды-соңды сіздей жол сақшысын көрсем көзім шықсын. Көп рахмет, айтпақшы атыңыз кім болады?
– Атым – Сарқыт.
Мен жөніме кеттім. Ауылға барып, бір қонғаннан кейін Алматыға қайттым. Кешегі бұрылыстан өткенде жол сақшылары бар ма екен деп абайлап жүрдім, сақшы жоқ екен. Аман-есен үйіме қайтып келдім. Осыдан кейін шамамен 3 ай уақыт өтті. Біздің үй 9 қабатты үйдің 4-ші қабатында болатын. Бір күні жұмысқа барайын деп есіктен шықсам қарсы есіктен шығып, баяғы Сарқытым темекі тартып тұр екен.
– Ассалаумағалейкум!
– Уағалейкумуссәләм!
– Сарқытпысың, формаң қайда?
– Баяғы жол сақшысының формасын айтасыз ғой. Ол форманы шешкенмін.
– Не болды сонда? Майшелпек жұмыстан неге кеттің?
– Өз еркіммен өтініш жазып шықтым. Өтінішімді алып бастыққа барғанымда, бұл жұмыстан кеткенің де жақсы. Мұнда жүріп қатын-балаңды баға алмағандай да екенсің деді. Сонымен қатын-баламды баға алатын басқа жұмысқа орналастым, – деді.
Мен ішімнен: «сен бір ынсаптың сарқыты болдың ғой» дедім де, жұмысыма кете бардым.

БАЙ МАЛШЫНЫҢ БАЛАСЫ

1967 жылдың жазы еді. Мәдени революцияны қайнап тұрған кезі болатын. Қытайда, коммунистік партияның саясаты бойынша тап деген аса қатаң қадағаланатын. Ірі жер-су мен мал иелері (помещиктер), бай диқан мен бай малшылар тап жаулар болып саналатын. Ауқатты орташалар мен орташалар ынтымақтасу объектісі еді. Ал кедей, төменорта, диқандар мен малшылар өз адамдарымыз яғни, таптық туыстар деп саналатын. Шыңжаңның Жеменей ауданы Октябрь коммунасында коммуна

басшылығына таптық туыстар: «біз төңкерісшіл бұқара жаздың шыжыған ыстығында таптық күрес жүргізіп жатырмыз. Ал бай малшының ұлы Қанағат салқын жайлауда аққа тойып сайрандап жүр. Қанағатты бригадаға әкеліп күреске тартуды талап етеміз» дегенді айтты.
Екі күннен кейін бай малшының баласы – Қанағат егіншілік бригадасына келтірілді. Бұрын тап жаулары, бұзық элементтер, тап жаулары деп саналатындар алтау еді (оның арасында жазушы Жақсылық Сәмитұлы да бар) енді Қанағат қосылып жетеу болды. Күрес жиыны болатын күні халық әскерлері сол жетеуін жиын залының алдындағы арық бойына тізіп отырғызды. Тәртіп бойынша күреске тартылатындар жиын басталардан бұрын сөйлесуге болмайтын. Бұрын мұндайды көрмеген Қанағат әркімге бір жаутаңдап, күрестің қалдай болатынын сұрай берді.
– Күрес жиыны басталған соң не болады?
– Қайтушы еді, алдымен ұран шақырады, жоғалсын жоғалсын дейді, сонан кейін балағаттайды, ұрады, ұзын орындықтың үстіне екі қолыңды кергізіп тұрғызып самолет қылып ойнауы да мүмкін.
– Ал, алғаш кіріп барғанда не қылады.
– Өлім шыққан үйдің қатындарынша шу ете түседі. Соңғы жауапты берген Жақсылық Сәмитұлы еді.
Сонымен тап жауларын халық әскерлері айдап залға кіргізді. Ең соңы болып Қанағат кіргенде айтқандай-ақ – халық шу ете түсті. Әсіресе әйелдердің даусы зор еді. Бағанағы сөз естеріне түсіп жазықтылардың бәрі күліп жіберді. Сол сол-ақ екен, төңкерісшіл бұқараны мына тап жаулары мазақ қылды деп төпелей жөнелді. Әбден таяқты жеп болғаннан кейін жазықтыларды қоя бергенде, олар алдымен Қанағатты, содан соң Жақсылық Сәмитұлын кінәлады.

БІР МОҢҒОЛ СОЛДАТЫНЫҢ ДАҒДАРЫСЫ

Моңғол солдаты деп отырғанымыз Шыңғысханның әскері де жоңғардың жауынгері де емес, кәдімгі Қытай армиясының солдаты, әңгімеге басынан келейік.
1965 жыл болатын. Шыңжаңның Текес ауданындағы әскери ат зауытында дөнен бригадасының бастығы болып жүрген аға лейтенант, менің нағашым Жұмақан Батталұлы аттан жығылып мертігіп қалды да, мен оны Бейджиң қаласындағы «№101 халық азаттық армиясының бас емханасына» апарып ота жасаттым. Ота сәтті болып титан деген металдан ұршық салып берді. Үрімжі қаласына қайтқаннан кейін нағашым Шыңжаң әскери округына қарасты «№1 әскери қонақ үйдің офицерлер ғимаратына» жатқызылды. Бір жексенбі күні нағашымның көңілін сұрай барғанымда Қызылсу Қырғыз автономиялы облысынан келген бір моңғол солдат көрші бөлмеде жатқанын және оның әңгімесін айтып берді. Солдаттың есімі – Ошыржап екен.
Енді Ошыржап айтып берген әңгімені баяндайық.Моңғол, қазақтар Шаған деп атайтын Қытайдың көктем мерекесі кезі еді. Бұл мейрам 15 күнге созылатынын бәріңіз де білесіздер. Совет Одағымен шекараласатын Торғаты бекетінде әскери борышымды өтеп жүргенмін. Мейрамда офицерлер мен солдаттардың көбіне демалыс берілді де, мен бөлімшеммен бекетте кезекші болып қалдым. Ел қатарлы демала алмағаныма ашуланып, арақты да көп ішіп алған едім. Бір күні таңға жуық күзетшілер бір атты адам шекараға қарай қашып бара жатқанын мәлімдеді. Бөлімшемді атқа қондырып, қуа жөнелдік. Шекараға шамамен он шақырым қалғанда қашқынға да таяп қалдық. Мен маузерден үш тал оқ атып ескерту бердім. Мінген атым да жүйрік еді. Қашқынға таяп барып атқан оғым дәл тиіп, қашқын аттан құлады. Біз де жанына жетіп барып, қораланып тұра қалыстық. Мәссаған, қашқын деп жүргенім өзімнің қырғыз досым – Атамбай екен. Аттан түсіп басын түйегеннен кейін Атамбай: «Қап, сенің қалмақтың бекетінде екеніңді білмей қалғаным-ай», – деді де сұлқ түсті.
Мен Атамбайлардың үй-ішімен 4 жыл бойы барыс-келіс қылғанмын. Енді міне досымды өз қолыммен атып жығып отырмын.
Біз жаралыны аудандық емханаға жеткіздік, мен бекеттен рұқсат сұрап күнде дерлік хал сұрап тұрдым. Әр жолы барған сайын жеміс-жидек, тәтті-дәмділерді апарып тұрдым. Амал нешік, Атамбай сол күйі ес жия алмай қайтыс болып кетті.
Атамбай қайтыс болғаннан кейін ауруға шалдықтым. Түні бойы ұйықтай алмай жаман түс көріп шығамын. Оның үстіне жанымда жатқан әйелімді қосқолдап буындыратын жаман әдет пайда болды. Сонымен бөлімше әскери округтың жолдауымен осында келіп түстім. Менің жағдайыма әскери округ та көңіл бөліп осы қонақүйдің офицерлер ғимаратынан бір бөлме берді. Мен қазір күндіз сау, түнде жынды сияқтымын. Бұл дерттен айыға алам ба кім біледі? Тегінде ұрпақтарыма: «аш қалсаңдар да, қытай армиясына әскер болмаңдар» деп өсиет айтып кететін шығармын.
Маған нағашым айтып берген бір моңғол солдатының дағдарысы деген әңгіме осы еді.

КЕКШІЛ ХАЙУАН

Екі бажа – Қайрат пен Қайырбек Алтай қаласынан шығып Бурылтоғай ауданының Қарамайлы ауылына таяп қалды. Күн екінті кезі. Салт атпен күні бойы жол жүрген бажалардың қарындары да ашып, ат соғып шаршаса керек. Кіші бажа Қайырбек сөз бастады:
– Күні бойы жол жүрдік, ішегім де шұрылдап кетті. Бір үйге түсіп қаужап алсақ болар еді.
– Анау үйден түтін шығып жатыр, қазаны асулы немесе шайы қайнаулы болу керек. Сол үйге түсейік. Қазақтың дастарханы бөлінбеген несібесі емес пе, кетәрі демес.
Бажалар шеткі үйге түсіп, аттарын байлап, үйге кірді.

– Қош келдіңіздер, жоғары шығыңыздар, – деп үй иесі әйел қарсы алды. Амандық сөзді үлкен бажа Қайрат бастады:
– Туысшылап келе жатыр едік. Мына жігіт менің бажам болады. Екеуіміздің де қайын жұртымыз Жетіарал ауылында, Алтайдан таңертең шығып жеткеніміз осы, құдайы қонақпыз.
– Құдайы қонақ болсаңыздар, төрге шығыңыздар, отағасымыз жолаушылап кетіп еді.
Бажалар жайғасып отырысты. Отанасы бір кең пейілді адам сияқты. Қаймақтап шай құйды. Сосын қазан көтерді. Бажалар жолы болғанына қуанысып сол үйде қонып қалды.
Қонақтар жол жүруге асығып ерте тұрды. Бірақ, үй иесі әйел көрінбеді. Екеуі қоржынтамның қарсы бөлмесінде жатқан әйелдің есігін де қағып көрді, дыбыс жоқ, кетейік десе, қонақасысын жеп болып үндемей безіп кетуден ұялды. Тағы бір сағаттай күтті. Сосын үй иесі әйел ауырып қалды ма деп есігін ашып қарады.
О, тәубә, екеуі шошып кетті. Әйел төсекте жатыр. Тамағын ора бауыздап кеттен сияқты кеудесі қаннан көрінбейді. Екі бажа енді әбден састы. Әйелдің өліміне себепші болудан қорқып үндемей аттанып кетуді жөн көрді. Екеуінің зәресі ұшып, жол бойы бір қауымға дейін тіл қатпай жүрісті. Қайындарына барғанда да тамақтарынан ас өтпей, түн баласында көз ілмей, бір-екі күн ғана туысшылаған болып Алтайға қайтты.
Жамандық жерде жата ма. Ертеңінде қан жоса боп жатқан әйелді көршілері көріп сақшығы мәлімдеді. Аудандық сақшы мекемесінде Әділ деген жас жігіт бар еді, өзі жоғары білім алған. Қытайша, қазақша, ұйғырша, моңғолшаға жетік. Әділ күрделі қылмыстарды зерттеуді ұнататын. Өзі қолы босай қалса Холмстың барлау жөніндегі кітаптарын оқуға құштар еді. Сақшы мекемесі бұл істі анықтауды Әділге тапсырды. Әділ бірнеше ай зерттеп, істің ұшығына шыға алмады. Енді Әділ ауданның ауылдарын түгел аралап мәлімет жинауға кірісті, ақыры Жетіарал ауылында тұратын бір шал Алтай қаласынан келген екі бажа туралы жіп ұшын айтты. Алтай қаласынан Қайрат, Қайырбек есімді бажаларды табу қиынға түспеді. Ол екеуін оқиға болған ауылға да ертіп келді. Енді Әділ бажалар қонған түні не болғанын тәптіштеп сұрай бастады:
– Сіздер қонған күні осы үйге біреу-міреу келіп пе еді?
– Жоқ.
– Сіздер ит көрдіңіздер ме?
– Жоқ. Айтпақшы, – деді Қайрат сол күні түнде біз ет жеп отырғанда бір қара мысық дастарханға ұмтылған, оны үй иесі әйел пырш деп маңдайға бір қойып еді. Мысық шегініп барып, ырылдап ұзақ тұрды. Сосын шығып кетті.
Енді Әділ ауылдан «қара мысық көргендер бар ма» деп сұрастыра бастады. Біреулер жабайыланып түз мысық болып кеткен қара мысықты орманда көргендерін айтысты. Әділ ерінбей жалықпай сол мысықты іздеп ақыры тапты. Кішігірім борсықтай болып кеткен мысықты байлап әкелісті. Сосын оқиға болған кезде әйел жатқан төсекті баяғысындай етіп жасап мысықты кіргізіп қоя берді. Мысық ырылдап барып, төсекке бас салды. Сол жылы Әділ аймақ бойынша ерекше қызмет көрсеткен сақшы деп танылып, марапатталды.

ҚҰРАН ОҚИ БІЛМЕГЕНДЕ…

Түсіпхан, Ахмет деген құрдас жігіттер Еренқабырға тауын бөктерлеп салт атпен келеді. Екеуі құрдас болса да Түсіпхан Ахметке қарағанда тіс қаққан пысық еді. Ахмет те соны мойындап, Түсіпханға құрмет көрсететін. Алдымен сөзді Ахмет бастады:
– Түке, ауылға аз қалды ғой, қай үйге түссек екен?
– Қамажай ақсақалдың үйіне түсейік. Бір шәй ішіп аттанармыз.
– Айтпақшы, сіз Құран оқи білесіз бе?
– Білмеймін, оны неге сұрадың?
– Жуырда Қамажай ақсақалдың бәйбішесі қайтыс болған, үйіне түскен соң құран оқу керек шығар.
– Өзің Құран оқи білмеуші ме едің?
– Жоқ, білмеймін.
Түсіпхан, бір жөні болар, тек мен құран оқығанда күлмей отырсаң болғаны, – деді де қойды. Екеуі Қамажай ақсақалдың үйіне келіп, аттан түсті. «Ассалаумағалайкүм» деп үйге кірді. Қамажай ақсақалдың келіні «төрге шығыңыздар» деп төр алдына сырмақ төсеп, көрпе жайды. Жаңадан өлім шыққан үй болған соң келін салт бойынша «келген кісілер құран оқиды ғой» деп дастархан жайды.
Қонақтар орнығып отырған соң қысқаша амандық сұрасып Түсіпхан құран оқуға кірісті: «Ағузы биллаһи мина шайтан р-ражим Бисмилла ир-рахман ир-рахим…».
Сонан кейінгі Құран сөздері былайша жалғасты: «Қамаң мен Кәлкей на өмүл құда ілеуіне бір ат бер ә, өлі-тірісіне бір ешкі беруге тура…». Түсіпхан даусын барынша моллалардың мақамына келтіріп зулатып отыр. Соңында: «Раббана атина фиддуния хасанатан фил ахирати хасанатан уа-һина ғазабаннар. Ей, Алла, өткендерді иманды қылып тірілерге амандық, дәулет бере гөр» – деп бетін сипады.
Қамажай ақсақалдың келіні дастарханды қайта жайды. Қонақтар шәйға қанып, қарнын тойдырып аттанды.
Олар аттанған соң Қамажай ақсақалдың келіні:
– Ата, әлгі жігіттің оқығаны Құранға ұқсамайды ғой!
– Е, балам, біз отыз пара Құранның қайсы бірін білуші едік. Білгенін оқыған шығар, – деді атасы.
Іс жүзінде Түсіпхан оқыған Құран аяттарының арасында, Қамажай мен Кәлкейдің құдалығының әңгімесі де кеткен еді.